Kort na de val van de Berlijnse Muur in '89 struinde een journalist op een vlooienmarkt in Berlijn, bekend voor de vele Poolse marchands die er op afkwamen. In de laadbak van een aftandse vrachtwagen, type jaren veertig, ontdekte hij te midden van een hele hoop prullaria, een reeks collages op papier. De stijl was helemaal in de sfeer van het Russische constructivisme en het Berlijnse dadaïsme, zoals dat tussen de twee wereldoorlogen beoefend werd. Verder onderzoek leerde dat het om de kunstenaar Karl Waldmann ging, in 1890 geboren in het Duitse Dresden. In de jaren vijftig verdwenen hij en zijn Russische partner in een van de Russische werkkampen.
De Brusselse galeriehouder Pascal Polar toont nu een uitgebreide selectie uit het werk. Het is een onverwachte en welkome aanvulling van onbekend werk op de grote Dada-tentoonstelling in Parijs (nog tot 9 januari): net als de Dadaïsten blijkt Waldmann een vat vol vitriool te zijn tegenover de samenleving in de Weimar-republiek en later in het nazitijdperk. Over zijn leven is weinig geweten, maar hij moet een visionair geweest zijn: Waldmann mengde zowel nationaalsocialistische (de nazi's) als sociaalrealistische (het Sovjetcommunisme) elementen in zijn collages. Een typisch werk is de collage ‘Die Deutschen kommen', met het beeld van een vrouw met Zorro-masker. Het blijkt om een Duitse, halfjoodse sportvrouw te gaan, die op een Duitse sportwedstrijd een zilveren medaille won, Hitler de nazigroet bracht en vervolgens naar Amerika vluchtte. Elders zien we Hitler, omringd door blonde arische vrouwen én door zwarte pygmeevrouwen. Of hij combineerde beelden van Hitler, Bauhaus-architectuur en concentratiekampen. Waldmann persifleerde ook de stijl van Russische kunstenaars als Malevich, Mayakovski en anderen, die eerst vol enthousiasme achter de communistische vlag aanliepen, om later tot eigen scha en schande de keerzijde van de medaille te leren kennen (ze werden gecensureerd).
Nogal wat van de iconografie die Waldmann gebruikte is voor de kijker vandaag hermetisch geworden, omdat de betekenis intussen verloren ging. Maar het is duidelijk dat hier niet alleen een sociaal geëngageerd, maar ook een aanvankelijk optimistisch kunstenaar aan het werk was: zijn eerste collages zitten nog in de kubistische sfeer, in ander werk maakt hij ook gebruik van de grote filmsterren uit zijn tijd (Greta Garbo, Katherine Hepburn) om collages te maken. En op het laatst zit er zelfs werk bij dat verdacht veel lijkt vooruit te lopen op de latere pop art-collages van Richard Hamilton en co.